Адамның кальцийге тәуліктік қажеттілігі қанша?

Мазмұны

• Адам ағзасындағы кальций
• Ағзаның күнделікті қажеттілігі
• Тапшылық жағдайларының алдын алу және емдеу

Адам ағзасында құрамында кальцийі жоқ бірде-бір мүше немесе тін жоқ. Ағзадағы кальцийдің көп бөлігі сүйек пен тісте болады. D дәруменімен бірге ол сүйек тінінің дұрыс түзілуіне жауап береді. Ағзада жоғары мөлшерде болғандықтан, ол макроэлемент деп аталды - адам тіндерінде жоғары концентрацияда болатын қосылыстар. 

Кальцийдің 95%-дан астамы сүйек массасында кездеседі, ол басқа минерал - фосформен бірге сүйектің өсуін қамтамасыз етеді. Ол сүйектің беріктігі мен қалыпты құрылымын сақтай отырып, остеопороздың алдын алады. Кальцийдің қалған бөлігі жасушаларда, жасушааралық кеңістікте және қанда болады, көптеген тіршілік әрекеттеріне қатысады: 

• Бұлшықеттің жиырылуы және жүйке импульсінің берілуі.
• Сигнал-рецепторлық қызмет.
• Қалыпты қан ұюының сақталуы.
• Нейромедиаторлар мен гормондық заттардың синтезіне қатысу.
• Жүрек соғу жиілігін және өткізгіштігін реттеу.
• Ағзаның ферменттік жүйелері белсенділігінің модуляциясы.

Кальций ересек адамның ағзасына тамақпен, нәрестелердікіне - ана сүтімен жетеді. Оның сіңірілуі ішекте жүреді, сол жерден ол бүкіл тіндерге тарайды. Асқазан-ішек жолдарының күйі кальцийді қабылдауға және сіңіруге әсер етеді. Сіңіру бұзылысы синдромдарымен ерекшеленетін ауруларда оның қан арнасына енуі нашарлайды. Бұл жағдайда тамақпен бірге жеткілікті мөлшерде тұтынылғанның өзінде тапшылық басталады. Кальций зәр шығару жүйесі арқылы шығарылады, оның жоғалуы диуретиктерді қабылдау кезінде күшейеді (мысалы, жүрек-қан тамырлары ауруларын емдеу процесінде). 

Бұл элементтің тапшылығы әртүрлі проблемаларға әкеледі, мысалы, остеопороз, шаш пен тырнақ өсуінің бұзылуы, жүйке-бұлшықет қозғыштығының төмендеуі. Оның артық болуы да денсаулыққа қауіпті, сондықтан әртүрлі жас топтары үшін кальцийді тұтынудың белгіленген тәуліктік нормалары бар. 

Ағзаның күнделікті қажеттілігі

Адам үшін кальцийдің күнделікті нормасы бірнеше факторға байланысты: жас, жыныс, аурулардың, әсіресе әртүрлі заттарды сіңіру бұзылысы бар асқазан-ішек ауруларының болуы. 

Бала үшін қандағы кальцийдің күнделікті жалпы мөлшері өмірінің әр жылында артады. Қазақстан Республикасы тұрғындарының әртүрлі топтарына арналған энергия мен қоректік заттарға физиологиялық қажеттіліктердің нормаларына сәйкес, балалардың макроэлементке қажеттілігі: 

• Өмірінің бірінші жылындағы балалар: қандағы кальцийдің тәуліктік нормасы – 400-600 мг.
• 1 жастан 3 жасқа дейін - баланың кальцийге қажеттілігі 800 мг.
• 3 жастан 11 жасқа дейін - 900-1100 мг.
• 11 жастан 18 жасқа дейін -1200 мг.

Нәрестелердегі кальцийдің тәуліктік нормасы, бала емшек сүтімен емізілетін болса, ал анасының рационы емізетін әйелдің тамақтану ережелеріне сәйкес келіп, өзі осы элементтің жетіспеушілігінен зардап шекпесе, қамтамасыз етіледі. Балалардың кальцийге тәуліктік қажеттілігі қаңқаның белсенді өсу кезеңдерінде күрт өседі, сондықтан осы кезеңде оның тапшылығы сүйектегі ауыр дегенеративті процестерге әкелуі мүмкін. 

18-50 жас аралығындағы ерлер үшін кальцийдің тәуліктік мөлшері 1000-1200 мг құрайды. Бұл ретте, жас ерекшеліктеріне байланысты дозада өзгешеліктер болады:

• 18-60 жас - 1000 мг.
• 60 жас және одан жоғары - 1200 мг.

60 жастан асқан адамдарда кальцийді қабылдау нормасы жасқа байланысты өзгерістер мен нутриенттердің жетіспеушілігі себепті остеопороздың даму қаупінің жоғарылауына байланысты артады.
Әйелдер үшін кальцийдің тәуліктік нормасында тек жас қана емес, сонымен қатар оған сәйкес келетін репродуктивтік статус - жүктілік пен лактация, менопауза ескеріледі. Әйелдер үшін кальцийдің күнделікті мөлшері кестеде келтірілген:

40 жастан кейінгі әйелдер үшін кальцийдің тәуліктік нормасы әдетте жыныстық гормондар концентрациясының төмендеуіне және остеопороздың даму қаупіне байланысты артады. Климакстық үзіліс кезінде гормондарды алмастыратын терапияны тағайындағанда тәуліктік доза түзетіледі.

Тапшылық жағдайларының алдын алу және емдеу

Кальций тапшылығын толыққанды тамақтану рационы арқылы болдырмауға болады. Сүт өнімдерінде, әсіресе жасанды байытылған өнімдерде кальцийдің көп мөлшері бар. Оның азырақ мөлшері дәнді дақылдарда, жаңғақтар мен көкте. Кальцийдің аталған көздері рационда күнделікті болуы керек.

Алайда тәуліктік қажеттілікті өтеу үшін рационды түзету әрдайым жеткілікті бола бермейді. Бұл жағдайда кальций препараттары ұсынылады. Тек осы макроэлементті немесе ағзаға қажетті заттардың кешенін қабылдауға болады.